Glorievolle mantel van Walchers duingebied hersteld

Buitenplaatsen Manteling & Hoogduin

Buitenplaatsen Manteling & Hoogduin

Buitenplaatsen Manteling & Hoogduin

Buitenplaatsen Manteling & Hoogduin

Buitenplaatsen Manteling & Hoogduin

De Kern

Ruim 30 jaar later nog altijd trots

De landschapsarchitect heeft een haat-liefde verhouding met de tijd. Als het goed is wordt het ontwerp met de jaren mooier. Beplantingen komen tot wasdom. Materialen verouderen op een mooie manier. Mensen sluiten de plek in hun harten. Het beeld dat de ontwerper voor ogen had wordt langzaam werkelijkheid.

Niet zelden blijkt het ontwerp dan alweer achterhaald door de tijd. De wensen vanuit het gebruik of de ruimtelijke context zijn dan zo veranderd dat het ontwerp niet meer voldoet.

Soms heb je echter een plan waar je ruim dertig jaar later nog altijd trots op bent. Waarvan je met een brede glimlach kunt constateren dat je de samenleving en de natuur een dienst hebt bewezen. Het plan dat BoschSlabbers vanaf 1989 maakte voor de buitenplaatsen van de Manteling en landgoed Hoogduin (Walcheren) is zo’n plan. Hierin wordt de grandeur van de 17e eeuw in een nieuwe jas gestoken.

Gracht Manteling
de aanpak

Herstel en kwaliteitsverbetering

De Manteling van Walcheren is een klassieke buitenplaatsenzone met binnenduinrandbos, duinen, strand, statige lanen en slingerende paadjes. Welgestelde eilandbewoners legden hier in de zeventiende eeuw hun buitenplaatsen aan. Helaas trad ook hier het verval op. Het gebied verwaarloosde sterk. Lanen stierven af, kanalen werden gedempt, hagen groeiden uit tot boomtunnels en veel van de buitenplaatsen verdwenen.

BoschSlabbers ontwikkelde in opdracht van het Staatsbosbeheer een overkoepelende visie op de buitenplaatsen in de Manteling. Gericht op herstel van de oude glorie met kwaliteitsverbetering van recreatieve-, natuur- en cultuurhistorische waarde.

In eerste instantie was een hoofdrol weggelegd voor het kappen van bomen. Zo werden lucht en licht ingebracht en oude zichtlijnen hersteld. Dat kappen stuitte aanvankelijk op veel weerstand vanuit de omgeving. Dit veranderde toen men zag hoe het zicht en de natuur van de manteling hiervan opknapte. De doorgegroeide beukenhagen zijn vrijgezet en golven nu als looftunnels mee met het duinreliëf. Ze maken een sprookjesachtige wandeling door de Manteling mogelijk.

Oude buitenplaats Duinvliet zeventiende eeuw

“Vrijwel nergens anders in Europa groeien loofbomen zó dicht op de kust. In dit gebied hoor je tegelijk een nachtegaal zingen en een zeemeeuw krijsen.”

– gebiedsbeheerder Staatsbosbeheer. In: Staatsbosbeheer.nl/Natuurgebieden/Manteling

 

 

 

Inventarisatie en historisch onderzoek

Zeker in een historisch zo rijke omgeving als de Manteling moet je als landschapsarchitect naast een terreininventarisatie een diepgaand historisch onderzoek uitvoeren. De terreininventarisatie leerde dat vrijwel alle verdwenen elementen in het veld terug te vinden zijn. Archiefonderzoek bevestigde vaak wat het terreinonderzoek al deed vermoeden en vulde de informatie verder aan.

Hiermee werd het mogelijk om op kaart het beeld van de zeventiende eeuw in zijn geheel te reconstrueren. Dit kaartbeeld toont de ongekende grandeur die de Manteling in de zeventiende eeuw moet hebben gekend.

Herstelplan landschapsatlas

Landgoed Hoogduin

Centraal in de ‘Manteling van Walcheren’ ligt tussen Oostkapelle en de badplaats Domburg het landgoed Hoogduin. Dit landgoed bestaat uit drie voormalige buitenplaatsen: Hof Landlust, Hof Hooge Duijn en Hof Duijnvliet. Bij bestudering van het terrein bleek dat vrijwel alle landschappelijke elementen, zoals lanen, waterpartijen en Grand Canals nog te traceren waren.

Naast de cultuurhistorische waarden wordt hier ook het ecosysteem volledig hersteld. Er is een nieuw beperkter en logischer padenstelsel ontworpen, waardoor de bezoeker beter door het duingebied wordt geleid. Hierdoor kunnen natuurwaarden zich herstellen.

 

Vijver en pad in de Walcherse Manteling

“Buitenplaats Hoogduin neemt binnen de buitenplaatsen een bijzondere positie in, omdat het de enige 18e-eeuwse Walcherse buitenplaats is die binnen zijn oorspronkelijke contouren gereconstrueerd wordt.”

– Jan Willem Bosch, Landschapsarchitect BoschSlabbers

 

Hof Duijnvliet

Duijnvliet is de omvangrijkste van de drie buitenplaatsen. Hoewel het oorspronkelijke huis is afgebroken, heeft het historisch onderzoek veel aanknopingspunten opgeleverd voor een herstel van de achttiende-eeuwse situatie. Zo waren de tracés van de voormalige lanen  terug te vinden. Ook historische waterstructuren zijn teruggevonden en in het herstelplan opgenomen.

Voor het voormalige Hof Duijnvliet is gekozen voor een complete reconstructie van de buitenplaats. Deze werkzaamheden zijn in 2004 begonnen. Recent is het Grand Canal in oude luister hersteld. Het kanaal bevindt zich in de hoofdas van de buitenplaats tussen het eiland en de duinen. Daarmee is een zichtas gecreëerd die zowel de diepte tussen eiland en duinen als de grootsheid van het landgoed benadrukt.

Door daarnaast het historische Mantelingenpad te herstellen zijn de recreatieve gebruiksmogelijkheden van de buitenplaats veel spannender geworden. Het Mantelingenpad kruist het Grand Canal via een hoog gelegen bruggetje, waar de wandelaar een prachtig uitzicht over het kanaal en de hoofdas van de buitenplaats heeft.

Vlonders

Uitvoering

In de loop van de tijd zijn veel deelprojecten uitgewerkt en uitgevoerd. Zo zijn rond Kasteel Westhove de verlande grachten uitgebaggerd. Kwelstromen vanuit het duingebied zijn daarmee hersteld. Ook de 18e-eeuwse landschapstuin en het even oude lanenstelsel zijn hersteld. Sluippaden zijn opgeruimd en een logisch padenstelsel is aangelegd.

Slingerende lindelanen, een romantische waterpartij, een eiland en de Romeinse brug maken dat de bezoeker zich waant in de ‘Tuin van Zeeland’ van de 18e eeuw. Bij het naastgelegen museum voor natuur en landschap Terra Maris zijn thematuinen aangelegd. Ze laten de rijk gevarieerde Zeeuwse natuur zien. Er is een duinlandschap, een stuk zeedijk, een kreekrestant en een boomgaard met fruitbomen en schapen. Kinderen vissen vanaf de vlonders op allerlei waterbeestjes.

Landschap Westhove

Project data

Titel: Buitenplaatsen van de Manteling & Hoogduin

Locatie: Walcheren, Zeeland, NL

Omvang: 16 ha Hoogduin, 12 ha Manteling

Opdrachtgever: Diverse; Particulier

Looptijd: Looptijd vanaf 1989, Uitvoering vanaf 1995

Type: Visie, reconstructie, restauratie, uitvoeringsplan

Beeldcredits: BoschSlabbers

Projectcode: ZL 96-03